Przywracanie pamięci

Obchody rozpoczęły się od spotkania z młodzieżą licealną i gimnazjalną w miejscowym Zespole Szkół Licealnych im. J. Piłsudskiego, która wysłuchała referatów Arkadiusza Lupy - dyrektora ZSL i edukatora wiedzy o holokauście, Barbary Wójcik - pracownika Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. prof. E. Wanieka, i Andrzeja Szczerbickiego - redaktora rocznika „Bieszczad”, związanych z historią społeczności żydowskiej na ziemi ustrzyckiej. Tam też można było obejrzeć wystawę autorstwa wspomnianego już Andrzeja Szczerbickiego pn. „Chasydzi na Podkarpaciu” (fotografie zostały wykonane w l. 2004-2005 podczas uroczystości związanej z kolejną rocznicą śmierci cadyka Elimelecha w Leżajsku).

Druga część rozpoczęła się o godz. 16 w przedsionku ustrzyckiej PiMBP, gdzie pod tablicą upamiętniającą społeczność żydowską zapalono symboliczny znicz. Następnie Wojciech Domiszewski - dyrektor PiMBP, odmówił modlitwę papieża Benedykta XVI. Skromną ceremonię zakończył przybyły z Izraela David Ringler, gość tegorocznych obchodów, który odmówił kadisz w języku aramejskim, poświęcając tę modlitwę pamięci wszystkich ofiar Holokaustu w Ustrzykach.

Trzecia, a zarazem zasadnicza część obchodów miała miejsce w sali Urzędu Miejskiego, gdzie odbyła się konferencja pn. „Żydzi na ziemi ustrzyckiej - zapomniane dziedzictwo”. Poprowadził ją Wojciech Domiszewski. Serię prelekcji rozpoczął Arkadiusz Lupa, który przedstawił zebranym historię powstania państwa Izrael, wyjaśniając równocześnie genezę nierozwiązanych do dziś konfliktów arabsko-żydowskich oraz naświetlając ewolucje postaw samych Żydów wobec Holokaustu („Od syjonizmu do państwa Izrael. Palestyna w pierwszej połowie XX wieku”).

Dr Joanna Potaczek wygłosiła dwa referaty: „Żydowska gmina wyznaniowa w Ustrzykach Dolnych” i „Żydzi ustrzyccy podczas II wojny światowej”. Pierwsze wystąpienie poświęcone było zasadom funkcjonowania ustrzyckiej gminy wyznaniowej na tle innych bieszczadzkich gmin. Prelegentka przedstawiła wyniki swoich badań, przeprowadzanych także w archiwach lwowskich, dzięki którym można był poznać wiele zupełnie nieznanych faktów z historii żydowskich mieszkańców miasta. Okazuje się np., że ustrzycka gmina żydowska była jedną z najbogatszych w regionie, będąc jednocześnie najbardziej zadłużoną. Drugi referat stanowił próbę zebrania rozproszonej wiedzy o zagładzie tejże społeczności, wskazując jednocześnie na problemy związane z brakiem potwierdzonych źródeł.

Z kolei David Ringler podzielił się z zebranymi refleksją na temat historii jego rodziny, pochodzącej z Przemyśla oraz ziemi tarnowskiej. O głębokim przywiązaniu do tych korzeni może świadczyć fakt, że do dziś urodzony w Izraelu David potrafi powiedzieć kilka słów po polsku, a nawet zanucił znany szlagier „Szła dzieweczka do laseczka” zaczynający się od refrenu „Gdzie jest ta ulica”. I w Ustrzykach był już po raz drugi.

Zupełnie nieznaną kartę z wojennej historii Ustrzyk Dolnych przedstawiła Barbara Wójcik, podsumowując wyniki prowadzonego przez siebie śledztwa w sprawie byłego komendanta placówki Gestapo w Ustrzykach Dolnych - Ottona von Malottkiego („Malottki po dwóch stronach lustra”).

Natomiast Andrzej Szczerbicki zapoznał zebranych z symboliką zdobień na macewach, które można obejrzeć także na ustrzyckim kirkucie („Symbolika nagrobków żydowskich”).

Ostatnią prelekcję zaprezentował Jacek Łeszega, dyrektor Bieszczadzkiego Centrum Turystyki i Promocji, który przedstawił zakres prac renowacyjnych na ustrzyckim kirkucie, podjętych w ubiegłym roku przez Centrum we współpracy z Zakładem Karnym w Uhercach Mineralnych („Renowacja i osłonięcie cmentarza żydowskiego w Ustrzykach Dolnych”).

Na obchodach obecni byli m.in. Bartosz Romowicz, burmistrz Ustrzyk Dolnych, ppłk. Mariusz Kocaj, i mł. chorąży Krzysztof Gierula z Zakładu Karnego w Uhercach Mineralnych.

FOT. ANNA BRAMBERGER - PiMBP