36 lata temu, w nocy z 18 na 19 lutego 1981 roku w Rzeszowie, podpisano porozumienie między strajkującymi rolnikami, a władzami PRL. Dzień później porozumienie o zawieszeniu strajku podpisano w Ustrzykach Dolnych.
Strajki rolnicze w południowo-wschodniej Polsce rozpoczęły 29 grudnia 1980 r. okupacją budynku Urzędu Miasta i Gminy w Ustrzykach Dolnych. Jednym z ważniejszych żądań było poinformowanie społeczeństwa o istnieniu oraz ograniczenie działalności ośrodków Urzędu Rady Ministrów m.in. w Arłamowie, Mucznym, Wołsowatym, które rozwijały się kosztem lokalnej społeczności.
Oba dokumenty, przeszły do historii pod nazwą porozumień rzeszowsko-ustrzyckich. Kończyły trwające półtora miesiąca strajki okupacyjne rolników w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych. Były ostatnim porozumieniem społecznym zawartym w latach 1980-81. Ostatecznie NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych zarejestrowano 12 maja 1981 r., m.in. dzięki zabiegom ówczesnego prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Strajkujący wywalczyli m.in. gwarancje nienaruszalności chłopskiej własności wraz z prawem do dziedziczenia, zrównanie w prawach rolników indywidualnych z rolnictwem państwowym i spółdzielczym, zniesienie ograniczeń w obrocie gruntami rolnym.
Władze PRL zgodziły się również na postulaty światopoglądowe, które dotyczyły swobody w budownictwie sakralnym oraz dostępu do praktyk religijnych m.in. na koloniach dla dzieci, w więzieniach i wojsku. W porozumieniach rzeszowsko-ustrzyckich mówiono też o rozbudowie sieci szkół i przedszkoli oraz zmniejszeniu sprzedaży alkoholu na wsi.
Kto strajkował w Ustrzykach Dolnych?
Mimo, że rokrocznie strajkowi weterani spotykają się na uroczystościach rocznicowych – a 20 lutego br. mija już 36 lat od podpisania porozumienia ustrzyckiego – to tak naprawdę do dziś nie wiadomo, ilu było uczestników pamiętnego strajku okupacyjnego w Ustrzykach Dolnych, pierwszej tego rodzaju akcji protestacyjnej w PRL.
Oprócz organizatorów i właściwych uczestników z terenu Bieszczadów w strajku ustrzyckim brali udział także przedstawiciele „Solidarności” wiejskiej i miejskiej z innych regionów Polski, osoby wspomagające, doradcy, księża, pracownicy mediów itp.; niektórzy przyjeżdżali na krótko, inni zostawali dłużej. Można szacować, że w Ustrzykach Dolnych strajkowało ogółem – w różnej formie i w różnym okresie (dość trudno określić precyzyjne kryteria uczestnictwa) – około 150 osób, w tym ponad 60 stanowili tutejsi mieszkańcy, pozostali natomiast byli przybyszami spoza Bieszczadów.
Osoby z zewnątrz z pewnością odegrały podczas strajku znaczącą rolę, jednak szczególne znaczenie ma ustalenie wewnętrznego składu strajkujących, a więc mieszkańców Ustrzyk Dolnych i okolicznych wsi bieszczadzkich, którzy 29 grudnia 1980 r. zainicjowali protest w sali konferencyjnej Urzędu Miasta i Gminy, a po interwencji SB i ZOMO 12 stycznia 1981 r. kontynuowali strajk w lokalu NSZZ „Solidarność” w Rynku – łącznie przez 54 dni.
Na podstawie różnego rodzaju dokumentów: komunikatów strajkowych, podpisów sygnatariuszy porozumienia, fotografii i artykułów prasowych, akt SB oraz skromnej literatury wspomnieniowej i naukowej udało się zestawić prezentowaną poniżej listę strajkujących – mieszkańców Bieszczadów. Lista ta jest prezentowana po raz pierwszy, więc zapewne może zawierać błędy i luki, na przykład uściślenia wymaga niekiedy kwestia imion oraz miejsc zamieszkania, a także pisownia nazwisk, dlatego liczę na uwagi, uzupełnienia i sprostowania czytelników „Gazety Bieszczadzkiej”, zwłaszcza uczestników strajku ustrzyckiego i ich rodzin.
Andrzej W. Kaczorowski kontakt: awk51@op.pl – tel. 606 644 809
LISTA UCZESTNIKÓW STRAJKU W USTRZYKACH DOLNYCH
Mieczysław Barlewicz – Lesko
Marian Bielański – Ustrzyki Dolne
Zbigniew Biesiadecki – Ustrzyki Dolne
Franciszek Bocon (Bocoń?) – Jureczkowa
Franciszka Bocon (Bocoń) – Jureczkowa
Jan Cudzich – Ustrzyki Dolne
Antoni Cycoń – Równia
Leon Czaplicki – Jureczkowa
Bolesław Derewońko – Ustrzyki Dolne
Krystyna (Stanisława?) Domaradzka – Ustrzyki Dolne
Mieczysław Domaradzki – Ustrzyki Dolne
Stanisław (Józef?) Dygoń
Sławomir Dziennik – Ustrzyki Dolne
Emil Faran – Polana
Edward Germański – Ustjanowa Dolna
Bolesław Hulewicz – Tyrawa Wołoska
Jerzy Jankowski – Ustjanowa Górna
Bogdan Jarecki – Strwiążyk
Grażyna Karubin – Ustrzyki Dolne
Jarosław Karubin – Ustrzyki Dolne
Józef (Jan?) Klus/Kluz
Edward Kluz – Ustjanowa
Tadeusz Kobuz – Wojtkowa
Kazimierz Hesko-Kołodziński – Ustrzyki Dolne
Jan Konik – Teleśnica Oszwarowa
Jan Kot – Ustrzyki Dolne
Jan (Janusz?) Kotyński
Stanisław Krupa – Ustjanowa
Dominik Kuranty (Kurant?) – Jasień
Franciszek Łysyganicz – Polana
Mieczysław Mazur – Ustrzyki Dolne
Andrzej Młynarczyk – Olszanica
Jan Mocek
Władysław Moskalik – Średnia Wieś
Wieńczysław Nowacki – Dwernik
Michał Pałasz – Olszanica
Marian Pałasz
Jan Pawlik – Ustrzyki Dolne
Józef Pawliszyn – Teleśnica Oszwarowa
Franciszek Podkalicki – Równia
Urszula Poziomek – Dwernik
Katarzyna Procyk – Wojtkowa
Wiesław Procyk – Wojtkowa
Krystyna Prokop-Kur – Ustrzyki Dolne
Kazimierz Ryba – Równia
Józef Sabara – Ustrzyki Dolne
Dominik Sołtys – Wojtkówka
Alfons Spychała – Cisna
Barbara Spychała – Cisna
Helena Szczepańska
Roman Tarnawski – Wetlina
Robert Turski – Chmiel (Sękowiec?)
Stanisław Twardy – Ustrzyki Dolne
Henryk Victorini – Sokole
Janusz Wacławski
Kazimierz Walczak – Ustrzyki Dolne
Jarosław Waszczuk – Ustrzyki Dolne
Romuald Witalis
Kazimierz Włodarczyk
Antoni Wojnarowicz – Hoszów
Wanda Wojnarowicz – Hoszów
Tadeusz Wojtczak – Smolnik
