Krzyże i kapliczki przydrożne stały się tak naturalnym elementem krajobrazu polskiej wsi, że często nie doszukujemy się przyczyn ich powstania. Ich obecność ukazuje nam przynależność wyznaniową danego obszaru, a różnego rodzaju inskrypcje i symbole odzwierciedlają panujące na danym obszarze stosunki kulturowe.
Przechodzimy obok, czasem ledwie rzucając na nie okiem. A szkoda. Każda, bowiem posiada swoją historię, miała kiedyś swój czas świetności i jest niewątpliwym symbolem historii danego regionu, miejscowości, czy wspomnieniem o jakimś wydarzeniu.
Dziś przybliżam kapliczki z regionu: Wołkowyja, Przełęcz Hyrcza, Zawóz, Sakwoczyk, Nowosiółki.
Kapliczka na przełęczy Hyrcza
Przełęcz Hyrcza –w Paśmie Łopiennika i Durnej, położona na wysokości 697 m n.p.m. pomiędzy szczytami Durnej (979 m n.p.m.) a Korbanii (894 m n.p.m.) . Przez przełęcz nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny.
Prowadzi tutaj droga, łącząca nieistniejące wsie: Tyskowa i Łopenka. Powyżej przełęczy (ok. 200 m) znajduje się murowana kapliczka, kryta gontem, której początki sięgają XVIII w. Obecnie stojąca powstała po I wojnie światowej, ufundowana przez Jerzego Gondora z Woli Górzańskiej, na miejscu stojącej wcześniej. Jak wiele obiektów tego typu, w latach 50 tych popadła w ruinę. Ostatecznie została wyremontowana w latach 90. przez grupę wolontariuszy.
Przełęcz Hyrcza była w tradycji pielgrzymów ostatnim miejscem odpoczynku w drodze od Baligrodu na odpust w Łopience. Pod względem typologicznym jest to kapliczka naziemna z niewielką apsydą. Ten typ kapliczek, znajduje się przeważnie na przełęczach lub przy źródłach oraz na wzniesieniach. Apsyda wraz z niewielkim ołtarzem umożliwiała odprawianie nabożeństw.
Kapliczka w Zawozie
Kapliczka pw Opieki Matki Boskiej, murowana, zbudowana w XIX wieku lub nawet wcześniej. W jej wnętrzu biło cudowne źródło, które przyciągało tutaj setki wiernych. Odbywały się tutaj odpusty na Zielone Świątki i na „Pokrow” (14.X).
Położona w bocznej dolince potoku na południe od wsi, na samym skraju Zalewu.
Obecnie jest w katastrofalnym stanie – pozostałości murów świadczą, że kiedyś tutaj była kapliczka.
Kapliczka w Wołkowyi
Przydrożna kapliczka w Wołkowyi na granicy z Górzanką. Bielona, przycupnięta obok drogi. Przy niej stoi krzyż. Kapliczka została wybudowana przed II wojną światową przez rodzinę Hatałów. Właścicielem kapliczki był parafianin Jan Lorenc, który to otrzymał ją aktem nadania wraz z posiadłością gruntową. Z kapliczką wiąże się historia parafii w Wołkowyi, kiedy to parafianie po wyburzeniu kościoła w Wołkowyi, który znalazł się pod wodami zalewu, nie mają zgody ówczesnych władz, na budowę nowego kościoła – historia i mieszkańców wsi, w pewien sposób stała się symbolem walki parafian z władzą komunistyczną o utrzymanie parafii. Od 16 czerwca 1968 roku proboszcz parafii Franciszek Kusztyb, odprawiał tutaj nabożeństwa dla wiernych.
Kapliczka zbudowana na rzucie kwadratu 2x2 m, typ domkowy przykryta została dwuspadowym blaszanym dachem zwieńczonym krzyżem. Kaplica posiada boczne prostokątne okna, a od frontu nad drzwiami wejściowymi niewielką przeszkloną wnękę, w której umieszczona jest figurka Matki Bożej. Wewnątrz na drewnianym ołtarzyku stoją oparte o ścianę cztery ikony, z których trzy przedstawiają Jezusa. Przed ikonami stoi niewielka figurka Matki Bożej.
Kapliczka Dubowa w Sakowczyku
Kapliczka znajduje się na skraju małej osady Sakowczyk, nieopodal małej obwodnicy bieszczadzkiej. Zbudowana ok 1880 roku przez Iwana Dub, który to postawił kapliczkę, jako wotum dziękczynne za urodzenie córki. Wykonana na rzucie wieloboku, przykryta wielospadowym dachem zwieńczonym krzyżem. W jej wnętrzu pierwotnie umieszczono dwa obrazy przedstawiające Matkę Bożą i Jezusa Ukrzyżowanego. Na drzwiach wejściowych do kapliczki, których obecnie nie ma fundator powiesił krzyż z ukrzyżowaną figurą Chrystusa. Po II wojnie światowej, całe wyposażenie kapliczki zniknęło. Do roku 1967, kapliczka stała pusta. W tym tymże roku, umieszczona została w kapliczce figura Matki Bożej, która pierwotnie stała na postumencie w pobliskiej wsi Rajskie, na terenie dawnego klasztoru Sióstr Miłosierdzia Zgromadzenia św. Wincentego a Paulo, potocznie nazywanymi szarytkami. Uratowana Figura Matki Boskiej przed zniszczeniem i zalaniem wodami zalewu – została przez mieszkańców wsi Rajskie umieszczona w kapliczce i stoi tam do dziś.
Kapliczka w Nowosiółkach
Kaplica filialna pw św. Apostołów Piotra i Pawła -wcześniej grekokatolicka, murowana, otynkowana, na rzucie krzyża greckiego, posiada dachy dwuspadowe, kryte blachą, zbudowana w 1912 roku. Po 1947 – użytkowana była, jako filialna kaplica rzymskokatolicka, w czasie, gdy wierni nie posiadali własnej świątyni, (którą to zbudowano w jedną noc 2 sierpnia 1975 roku).
Kaplica położona tuż przy drodze - z daleka widoczna jest jej baniasta kopuła. Obecnie kaplica wymaga pilnego remontu. Bliskość drogi, a także jej wiek – dał się we znaki tej bardzo charakterystycznej budowli w Nowosiółkach.
Zapiszmy sobie we wspomnieniach te miejsca. Niektóre wkrótce mogą przestać istnieć np. kapliczka w Zawozie. Warto utrwalić sobie kilka wiadomości, że jednak były…
