Dzień Górnika jest obchodzony nie tylko na Górnym Śląsku, ale również w innych regionach m.in. w Bieszczadach. Dziś bowiem świętują nie tylko górnicy wydobywający węgiel brunatny ale i pracownicy kopalń rud miedzi, cynku i ołowiu, soli, a także załogi zakładów wydobywczych nafty i gazu, wód leczniczych i termalnych. Z kolei Kościół katolicki obchodzi dziś uroczystość św. Barbary - patronki m.in. górników, hutników, artylerzystów i flisaków.
W okolicach Ustrzyk Dolnych tradycje górnicze sięgają XIX w., kiedy to rozkwitło u nas kopalnictwo naftowe. Jak czytamy na stronie Bieszczadzkiego Centrum Turystyki i Promocji, wówczas to na terenie gminy Ustrzyki Dolne powstawały liczne kopalnie i rafinerie, a pierwszą z nich założono w Łodynie w 1860 roku. Warto podkreślić, że wydobycie ropy naftowej miało kluczowy wpływ na rozwój Ustrzyk Dolnych i okolicznych miejscowości, czego świadectwo możemy zobaczyć m.in. w ustrzyckiej Izbie Regionalnej, w której znajduje się dział kopalnictwa naftowego.
Historia ustrzyckiego naftownictwa jest dość burzliwa i dotyczy wielu okolicznych wsi w tym wspomnianej już Łodyny, Leszczowatego, Brelikowa, Ropienki oraz Brzegów Dolnych. W ostatniej z wymienionych miejscowości znajduje się Minimuzeum kopalnictwa ropy naftowej, gdzie możemy z bliska podziwiać urządzenia wydobywcze. Obecnie w świetlicy w Brzegach Dolnych, znajduje się też wystawa tradycyjnych kufli do piwa, które w Barbórkę rozdawano na pamiątkę wyróżniającym się górnikom. Na dwóch odcinkach szlaku: w Łodynie i Ropience znajdują się również działające kopalnie.
Dzięki działaniom BCTiP, na terenie gminy Ustrzyki Dolne powstał Szlak Naftowy. Prowadzi on z Izby Regionalnej w Ustrzykach Dolnych i przez deptak w rynku, ulicę Fabryczną i dalej prowadzi do Brzegów Dolnych, Łodyny, Leszczowatego oraz Ropienki.
Dodatkowo ropę naftową wydobywano też w gminie Czarna, w okolicach Cisnej oraz w dwóch miejscowościach o nazwie Smolnik - nad Sanem – gmina Lutowiska i Osławą – gmina Komańcza. Ropę naftową wydobywano do celów przemysłowych: smarowano nią koła, łożyska. Bieszczadzka ropa naftowa, a w zasadzie olej skalny - był wykorzystywany do impregnacji drewna. Dzięki ciemnym od bieszczadzkiej ropy chatom, swoje nazwy wzięły miejscowości Smolnik i Czarna.
Jak przypomina na swoim blogu przewodnik bieszczadzki Barnaba Mądrecki swego czasu w Bieszczadach znajdowało się ponad 250 szybów naftowych. Wiercenia były jednak bardzo drogie i trudne, ponieważ w wysiepanych z drzew jarach potoków bardzo trudno było ustawić skomplikowane i bardzo ciężkie urządzenia wiertnicze.
W okolicach Cisnej znajdziemy natomiast sztolnię wydobywczą rudy żelaza „Róża”, którą założył w 1796 roku hrabia Jacek Fredro. Huta wytapiała rudę do 1864 roku. Działały przy niej fryszerka czyli zakład metalurgiczny lub piec, odlewnia oraz kuźnia. W hucie produkowano wyroby na użytek miejscowej ludności i okolicznych wsi, w szczególności narzędzia na potrzeby rolnictwa, piece żelazne, krzyże, ogrodzenia nagrobkowe, narzędzia gospodarstwa domowego i inne.
Sztolnie na światło dzienne „wydobyła” Fundacja Tylko Bieszczady, która wraz z naukowcami zbadała teren kopalni. Utworzono tam ścieżkę przyrodniczo-historyczną „Róża”, która rozpoczyna się i kończy w Cisnej.
Jednym z ważniejszych nafciarzy, znanym w całym świecie jest oczywiście Ignacy Łukasiewicz. Z zawodu farmaceuta, który wynalazł metodę destylacji oleju skalnego - czyli tego, co się z ziemi wydobywa. Olej skalny to mieszanina różnych znanym nam dziś substancji. Łukasiewicz skupił się na jednej z nich - na nafcie. Uzyskał naftę i wraz z lwowskim blacharzem Adamem Bratkowskim skonstruował niej lampę naftową, którą oświetlił wystawę apteki w której pracował. Jego działalnośc została upamiętniona w Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce w pow. krośnieńskim.
Kim była św. Barbara?
Patronką górników jest św. Barbara (z łac. „cudzoziemka, obca” - obca wśród swoich). Jej wizerunki można spotkać w kościołach oraz w kopalniach. Według podania św. Barbara urodziła się pod koniec III wieku w Nikomedii (dzisiejsza Turcja). Była córką poganina, bogatego i wpływowego człowieka; jedynaczką, długo oczekiwaną przez rodziców. Ładna, wykształcona i inteligentna miała wielu adoratorów, lecz wszystkich odprawiała.
Ojciec Barbary Dioskur, chcąc uchronić córkę przed niechcianymi konkurentami i ustrzec przed chrześcijaństwem, zamknął ją w specjalnie wybudowanej wieży. Zezwolił jej jednak na wizyty nauczycieli. Jak podaje legenda, wśród nich był chrześcijański lekarz, który zapoznał dziewczynę ze swoją religią. Efektem było nawrócenie Barbary. W tajemnicy przed rodzicami przyjęła chrzest i postanowiła poświęcić się Chrystusowi, żyjąc w dozgonnej czystości.
Zagniewany ojciec zakazał córce praktykowania nowej religii, znęcał się nad nią psychicznie i fizycznie. Barbara jednak nieugięcie trwała w wierze. Dręczona przez ojca, uciekła do lasu i ukryła się w grocie. Wydana przez pasterza, została ujęta przez służbę ojca i przekazana władzom rzymskim. Ponieważ nie chciała wyrzec się swojej wiary, torturowano ją: biczowano, przypalano, kaleczono, szarpano żelaznymi szponami, obcięto piersi, pędzono nago ulicami rodzinnego miasta; w końcu została skazana na śmierć przez ścięcie mieczem.
Według tradycji zginęła śmiercią męczeńską z rąk swojego ojca w roku 306. Legenda głosi, że męczeństwu towarzyszyły cuda - w nocy miał ją odwiedzić Chrystus, zaleczyć jej rany i udzielić komunii św.; ojciec po zabiciu córki został porażony piorunem, a owce pasterza -zdrajcy zamieniły się w szarańczę.
Kult św. Barbary
Tradycja obchodzenia Barbórki w Polsce pojawiła się w 1354 r. Z końca XV w. znana jest, pochodząca z dokumentu księcia oświęcimskiego Janusza, forma „Barbora”; ona dała początek Barbórki na Śląsku.
Po męczeńskiej śmierci św. Barbary bardzo szybko zaczął się szerzyć jej kult. Na Wschodzie już w VIII wieku imię św. Barbary umieszczono pod datą 4 grudnia w kalendarzu Kościoła greckiego (wraz ze św. Julianną) i Kościoła syryjskiego. Na Zachodzie, w czasach papieża Grzegorza I Wielkiego (590-604), istniało w Rzymie oratorium pw. św. Barbary - ulubione miejsce modlitwy papieża.
Imię św. Barbary zaznaczono pod datą 4 grudnia w kalendarzach z XI-XII wieku w Salzburgu, Eichstadt i Verden. Popularność kultu św. Barbary na Zachodzie wzrosła w okresie wypraw krzyżowych (XI-XIII w.).
W Polsce najstarsze ślady kultu św. Barbary pochodzą z katedry krakowskiej. Można je znaleźć m.in. w kalendarzu XI-wiecznego Modlitewnika Gertrudy, córki Mieszka II. Pojawia się w nim data 4 grudnia z imionami św. Barbary i Janiny.
Najliczniej kościoły pw. św. Barbary wznoszono na Śląsku, w Małopolsce i na Pomorzu. Do końca XVIII w. istniały 104 kościoły lub kaplice oraz 165 ołtarzy św. Barbary. O popularności kultu świętej świadczy fakt, że jej imię było często nadawane przy chrzcie. Upowszechniło się zwłaszcza od XV w. Nosiła je żona Zawiszy Czarnego, potem księżniczki z rodu Jagiellonów oraz żony królów: Barbara Zapolya i Barbara Radziwiłłówna.
Św. Barbara patronką wszystkich, którzy podczas pracy ryzykują życie
Św. Barbara w sposób szczególny związana jest z tradycją górniczą. Tak naprawdę opiekuje się jednak wszystkimi, którzy podczas wykonywania swojej pracy ryzykują życie, np. saperami i marynarzami. Jej opieki szukają także hutnicy, flisacy, kamieniarze, kowale, ludwisarze, strażnicy, więźniowie, murarze i architekci. Nie wszyscy wiedzą, że na Kaszubach „barbórkę” obchodzą rybacy. W tym dniu odprawiana jest uroczysta msza św. za tych, którzy pracują na morzu. Dawniej pomocy św. Barbary wzywano podczas burzy, zapewne przyczynił się do tego przekaz o jej ojcu, który został zabity piorunem.
W czasach okupacji hitlerowskiej i stanu wojennego, św. Barbarze - opiekunce ludzi podziemia - polecała się polska konspiracja. Święta jest też opiekunką rodzin i dobrej śmierci. Należy do tzw. 14 pomocników w potrzebie.
FOT. ZDZISŁAW MOŁODYŃSKI - Obecnie w świetlicy w Brzegach Dolnych, znajduje się wystawa tradycyjnych górniczych kufli do piwa. Zapraszamy.
